Sommige taken moeten onafhankelijk van minister en beleid worden uitgevoerd, wat de ministeriële verantwoordelijkheid beperkt. Dat kan zowel binnen als buiten het ministerie.
Rijksinspecties, agentsschappen en de planbureaus hebben bijvoorbeeld een eigen positie binnen ministeries. Maar in bepaalde gevallen is een andere manier van organiseren noodzakelijk. Voor het instellen van elke organisatievorm gelden andere voorwaarden; soms overlappen de organisatievormen elkaar. Hieronder staan links naar pagina's met waar die andere organisatievorm uitgebreid zijn beschreven. Onder deze links kunt u een tabellen vinden met de organisatievormen beschreven en welk proces doorlopen moet worden bij de vorming van deze organisaties.
Een zelfstandig bestuursorgaan (zbo) neemt zelfstandig beslissingen ten aanzien van burgers, bedrijven of instellingen op grond van een bevoegdheid in de wet. De eerstverantwoordelijke minister mag geen aanwijzingen geven over individuele besluiten.
Zbo’s zijn geen onderdeel van een ministerie. Het ondersteunend personeel kan wel bij een ministerie werken.
Adviescolleges voorzien regering en parlement van advies over beleid, wetgeving of uitvoering van beleid. De eerstverantwoordelijke minister mag na de adviesaanvraag geen aanwijzingen meer geven over de inhoud van een advies. Adviescolleges zijn geen onderdeel van een ministerie. Het ondersteunend personeel kan wel bij een ministerie werkzaam zijn.
Een rechtspersoon met een wettelijke taak voert op basis van een wettelijke grondslag een taak uit met financiële middelen van de rijksoverheid. Rwt’s zijn geen onderdeel van een ministerie en hebben een eigen rechtspersoonlijkheid
Deze organisaties zijn geen onderdeel van een ministerie. De overheid kan een rol hebben bij de oprichting van een privaatrechtelijke organisatie; de betrokken minister is dan verantwoordelijk voor dit proces. Daarbij wordt de Tweede Kamer betrokken. De overheid kan ook aandeelhouder zijn (staatsdeelnemingen of beleidsdeelnemingen). In het algemeen heeft de minister geen bijzondere bevoegdheden.
Het instellen van dit soort organisaties kan op verschillende manieren:
bij wet (oprichting zelfstandig bestuursorgaan, instelling adviescommissie of wettelijke inperking van de aanwijzingsbevoegdheid minister ten aanzien van een onderdeel van een ministerie);
of bij ministeriële regeling (instelling adviescommissie of inperking aanwijzingsbevoegdheid ten aanzien van een onderdeel van een ministerie
Omschrijving van welk proces u moet doorlopen en welk eisen er zijn aan het oprichten van een organisatie kunt u vinden op de pagina van de organisatievormen.
