Overleg met ondernemingsraad en vakbonden
De bestuurder voert regelmatig overleg met ondernemingsraad en de hoogste ambtenaar van een departement voert overleg met de vakbonden. Voorgenomen reorganisaties en de (rechtspositionele) gevolgen daarvan voor het personeel komen in dit overleg in ieder geval aan de orde. De rol van de ondernemingsraad en vakbonden bij reorganisaties is vastgelegd in de Wet op de Ondernemingsraden (WOR) en in de CAO Rijk.
Niet elke reorganisatie hoeft aan de ondernemingsraad of vakbonden te worden voorgelegd. Het adviesrecht van de ondernemingsraad strekt zich op grond van de WOR uit tot belangrijke reorganisaties. Zoals belangrijke wijzigingen in de organisatie of werkzaamheden van de onderneming en de verdeling van bevoegdheden. De vakbonden moeten betrokken worden bij een belangrijke reorganisatie waaraan personele consequenties zijn verbonden. Het gaat hierbij dan om belangrijke wijzigingen van de organisatiestructuur of omvang van de taakinhoud van uw organisatie of een deel daarvan.
Rol ondernemingsraad
Om invloed uit te oefenen op de gang van zaken binnen een onderneming heeft de ondernemingsraad verschillende rechten. Voor reorganisaties zijn vooral het informatierecht (artikel 31 WOR) en het adviesrecht (artikel 25 WOR) relevant. De focus van de ondernemingsraad ligt daarbij op de personele gevolgen van de voorgenomen organisatieverandering en de wijze waarop deze gevolgen worden opgevangen. Vanuit de CAO Rijk hebben ondernemingsraden een rol bij de VWNW-voorbereidende fase. De voorbereidende fase als beschreven in hoofdstuk 14 van de CAO Rijk wordt ingeleid met een globale omschrijving waar de ondernemingsraad zijn mening over geeft.
Rol vakbonden
Volgens de CAO Rijk voert de bestuurder bij voorgenomen reorganisaties ook overleg met de vakbonden, in het Decentraal Georganiseerd Overleg (DGO). Het overleg met vakbonden over voorgenomen reorganisaties concentreert zich op de rechtspositionele en sociale gevolgen ervan. In het kader van het van werk naar werk beleid (VWNW-beleid) brengen de vakbonden met name een advies uit over de duur van de voorbereidende fase en het aanwijzen van groepen medewerkers die vrijwillig VWNW-kandidaat zouden kunnen worden. Daarnaast biedt de CAO Rijk enkele mogelijkheden om in het DGO van het VWNW-beleid op bepaalde punten af te wijken. Dat kan alleen met instemming van de vakbonden in het DGO.
Rol manager
Managers hebben bij reorganisaties een belangrijke rol richting hun medewerkers. Maar dat zijn meestal niet dezelfde personen als de bestuurder die het overleg voert met ondernemingsraad. In de praktijk leidt dat soms tot knelpunten waar men alert op moet zijn. Dit kan bijvoorbeeld worden ondervangen door de ondernemingsraad als stakeholder te benoemen in de onderzoeksfase waarmee een organisatieverandering aanvangt.
Rol ondernemingsraad bij organisch veranderen
Een reorganisatie is niet de enige manier waarop een organisatie kan veranderen. Sommige veranderdoelen kunnen ook ontwikkelgewijs worden bereikt. En wat ook kan is dat een organisatie (eerst) een proces van organisch veranderen ingaat – wat zeker in de wendbare rijksoverheid het geval is - dat op termijn al dan niet tot formalisering van de situatie via een reorganisatie leidt. Voor bestuurder en ondernemingsraad is het in de praktijk een beetje zoeken naar rolinvulling en samenspel als (nog) geen sprake is van een formele reorganisatie. Een gebruikelijke oplossing is dat zij hierover samen afspraken maken en deze schriftelijk vastleggen in een convenant. Van groot belang is in ieder geval OR en vakbonden goed te informeren en uit te vragen hoe zij hun rol zien.