Verkiezingen

Toelichting: Op de kaart, uit een analyse van de uitslagen van de Provinciale Statenverkiezingen door Josse de Voogd, is het opkomstpercentage per gemeente weergegeven.* De laagste opkomst is te vinden in Rotterdam, met 44,8%. Andere gemeenten met een opkomst onder de 50% zijn Delfzijl, Den Helder, Diemen, Almere, Den Haag, Schiedam, Nissewaard, Tiel, Waalwijk, Steenbergen, Bergen op Zoom, Roosendaal, Woensdrecht, Rucphen, Tilburg, Reusel-De Mierden, Eindhoven, Helmond, Roermond, Heerlen, Kerkrade en Vaals. Opvallend is dat veel van deze gemeenten in Noord-Brabant en Limburg liggen. De Voogd laat zien dat ook gemeenten met een percentage hoger dan 50 maar lager dan het landelijk gemiddelde, vaak ten zuiden van een diagonaal van Zeeuws-Vlaanderen naar de Achterhoek liggen, die in het verleden de overgang markeerde van katholiek naar protestants gebied. Ook in industrie- en overloopgemeenten in het westen, de industriesteden Enschede en Almelo, Oost-Groningen en Amsterdam ligt de opkomst onder het gemiddelde.

In veel gemeenten speelt religie nog maar een beperkte rol. Toch is het opkomstpercentage in het van oudsher protestantse noordoosten van Nederland hoger en in het katholieke zuiden lager dan men volgens De Voogd op grond van inkomen en opleiding zou verwachten. Hij vindt dergelijke patronen ook bij andere verkiezingen, bijvoorbeeld voor de Tweede Kamer. Hoge scores vinden we verder in welvarende suburbane gemeenten als Tynaarlo, De Bilt en Bloemendaal. Bij de grotere steden vallen de relatief hoge scores in Leiden, Utrecht, Amersfoort en Zwolle op. Als het gaat om opkomst tekent zich door het midden van Nederland een zekere ruggengraat af waar een hoog inkomensniveau stapelt op een hoog opleidingsniveau en een wat sterkere religiositeit, zo is de stelling van De Voogd in zijn analyse.

* Josse de Voogd, Genivelleerd mozaïek. Provinciale Statenverkiezingen 2019 op de kaart, 2019.

Bron: Josse de Voogd, 2019

Bron: CBS

Toelichting: Over het aantal actieve leden in partijen is weinig bekend; er zijn sporadisch indicaties van gegeven. Dan gaat het over het aantal mensen dat ‘wel eens’ een partijbijeenkomst bezoekt of meebeslist over kandidatenlijsten en programma’s. Op basis van verschillende onderzoeken binnen verschillende partijen in verschillende perioden circuleren percentages tussen de tien en twintig van het aantal partijleden.* Aangezien het aantal kiesgerechtigden door de groei van de bevolking is toegenomen, terwijl het aantal partijleden is afgenomen, is ook de zogeheten politieke organisatiegraad afgenomen. Dit is het percentage kiezers dat partijlid is. In 1967 bedroeg die nog 6,6%. Vijftig jaar later was dit 2,3%. Dit betekent dat de toch al niet brede basis van de op deze wijze politiek georganiseerde mensen almaar smaller is geworden.

* G. Voerman en W. van Schuur, ‘De Nederlandse partijen en hun leden (1945-2010)’ in R. Andeweg en J. Thomassen (red.), Democratie doorgelicht. Het functioneren van de Nederlandse democratie, Leiden, 2011.

Bron: DNPP