Inwoners en het openbaar bestuur
Een goed functioneren van de democratie en het openbaar bestuur is belangrijk. Een goed openbaar bestuur is drieledig: responsief, behoorlijk en resultaatgericht. Alleen dan ontstaan voorwaarden voor de aanpak van maatschappelijke opgaven, economische groei en vertrouwen van inwoners in de overheid.
Het is belangrijk dat de democratie en het openbaar bestuur goed functioneren. Een goed openbaar bestuur is drieledig: responsief, behoorlijk en resultaatgericht. Daar waar de overheid langs die lijnen goed functioneert, ontstaan voorwaarden voor de aanpak van maatschappelijke vraagstukken, economische groei en vertrouwen van inwoners in de overheid.
Bij dit subthema gaat het om de rol van de burger in de democratie en de relatie tussen inwoners en het openbaar bestuur. Wat vinden die van de democratie? Hoe kiezen zij? Hoe oefenen zij invloed uit? En hoe kijken zij aan tegen het bestuur?
Uitgelicht
- Tevredenheid democratie
- Steun referendum/opkomst verkiezingen
- Lidmaatschap politieke partij
- Participatie
- Interesse in de politiek
Tevredenheid democratie
-
Toelichting & bron
Toelichting: In Nederland is de tevredenheid met het functioneren van de democratie in het algemeen al jaren groot. De tevredenheid met het functioneren van de democratische en bestuurlijke instituties en, vooral, politici is kleiner. Er zijn flinke verschillen tussen groepen burgers in hun waardering van het functioneren van de democratie en zijn onderdelen. Vooral lageropgeleiden zijn minder tevreden. Zij voelen zich minder vertegenwoordigd. Dit verschil is al te zien bij scholieren. Er is dus sprake van een zekere tweedeling. Het vertrouwen in de lokale instituties is groter dan in de nationale. De burgemeester wordt het meest vertrouwd.
- Vergroten
- Download bestand
Steun referendum/opkomst verkiezingen
-
Toelichting & bron
Toelichting: De steun voor de representatieve democratie als voornaamste vorm is groot. Er is minder steun voor grote hervormingen als alternatief. Het referendum kan wel op steun rekenen, vooral onder lageropgeleiden.
De opkomst bij de verkiezingen voor de Provinciale Staten was met 56% relatief hoog. De opkomst bij de gemeenteraadsverkiezingen heeft zich eerder ook gestabiliseerd op 55%. Hoewel dit een stuk lager is dan die bij nationale verkiezingen, is stemmen decentraal nog steeds de meest gebruikte vorm van participatie. Minder dan een vijfde van de inwoners participeerde (ook) op een andere manier; 8% nam de afgelopen vijf jaar deel aan een burgerinitiatief. Bij de Provinciale Statenverkiezingen zijn regionale verschillen in opkomst en stemkeuze te zien. Dit is een politieke vertaling van regionale verschillen in bevolkingsopbouw, economische factoren en sociaal-culturele voorkeuren.
- Vergroten
- Download bestand
Lidmaatschap politieke partij
-
Toelichting & bron
Toelichting: De basis van het politiek bestel is smal door het kleine aantal leden van politieke partijen. Wel gaan partijen meer buiten hun eigen gelederen kijken voor kandidaten. Dat was eerder te zien bij de gemeenteraadsverkiezingen en nu ook voor de waterschappen. Voor de Provinciale Staten deden zij dit minder.
- Vergroten
- Download bestand
Participatie
-
Toelichting & bron
Toelichting: Veel gemeenten treffen maatregelen om de betrokkenheid en participatie van burgers buiten de stembus om te stimuleren, in de vorm van regelingen en voorzieningen. Het aandeel burgers dat daar gebruik van maakt is echter nogal beperkt. Er waren de afgelopen twee jaar weliswaar meer protesten (klimaat, boeren, antiracisme, corona), maar het aantal mensen dat daaraan meedoet, is niet heel groot. Ook is de actiebereidheid onder de bevolking niet gegroeid t.o.v. eerdere jaren (plm. 30%).
- Vergroten
- Download bestand
Interesse in de politiek
-
Toelichting & bron
Toelichting: Inwoners hebben geen scherp beeld van de gemeentelijke democratie. Mensen weten niet precies wat gemeenteraadsleden doen en houden voor veel beleidsterreinen de rijksoverheid (mede) verantwoordelijk. Toch zijn zij (gematigd) tevreden met hun vertegenwoordigers en met de gemeentelijke voorzieningen.
- Vergroten
- Download bestand
Achtergrond
Uitgaven Staat van het Bestuur
Verdere informatie
Vertrouwen in democratie en instituties
Vertrouwen in democratie en politiek
-
Toelichting & bron
Toelichting: Inwoners van Nederland vinden het belangrijk om in een democratie te leven*. Op een schaal van een tot tien levert dat gemiddeld een 8,9 op voor de waardering van de democratie zonder meer**. Deze keuze verandert eigenlijk niet in de loop van de tijd en, in tegenstelling tot sommige berichten, is er geen verschil te vinden tussen oudere en jongere generaties. Nederlanders hechten niet alleen aan het leven in een democratie, ze zijn ook tevreden met de manier waarop de democratie hier werkt. Dit beeld is behoorlijk stabiel, sinds dit hen in 1973 voor het eerst is gevraagd. En sinds de jaren negentig is er zelfs een licht stijgende lijn, waarbij er door de jaren heen regelmatig enige schommelingen plaatsvinden***.
* ESS (2013). Round 6 Module on Europeans’ Understandings and Evaluations of Democracy – Final Module in Template. Londen: Centre for Comparative Social Surveys/City University London. 95% van de Nederlanders vindt het belangrijk om in een land te wonen dat democratisch wordt bestuurd.
** T.W.G. van der Meer, Voorbij de politieke crisis. Over de steeds terugkerende angst voor een democratische legitimiteitscrisis (oratie), Amsterdam, 2017.
*** SCP, Meer democratie, minder politiek?, 2015.
Bron: SCP 2020
- Vergroten
- Download bestand
Vertrouwen in instituties
-
Toelichting & bron
Toelichting: De gemeente is voor inwoners in letterlijke zin de meest nabije bestuurslaag. Als het gaat om verbondenheid dan is dit anders. Inwoners identificeren zich meer met het land als geheel dan met hun streek, gemeente of wijk.*
Er is weinig verschil in tevredenheid met de democratie op nationaal of lokaal niveau. Toch hebben de mensen meer vertrouwen in de lokale politieke instituties dan in de nationale. Vooral de burgemeester kan rekenen op ruime steun. Dit zou erop kunnen duiden dat lokale democratie en bestuur voor inwoners een minder politiek profiel hebben dan die op nationaal niveau.
* J. den Ridder en P. Dekker, ‘Lokale (en) politieke betrokkenheid en participatie’, in SKON, Democratie dichterbij – Lokaal kiezersonderzoek 2018. p. 31 – 41.
Bron: Lokaal kiezersonderzoek 2018
- Vergroten
- Download bestand