Het openbaar bestuur in functie: Waterschappen
De 21 waterschappen in ons land zorgen voor de bescherming tegen water, voor droge voeten, voor voldoende en schoon oppervlakte- en grondwater, voor de muskus- en beverrattenbestrijding en voor de zuivering van afvalwater.
In tegenstelling tot Rijk, provincies en gemeenten hebben de waterschappen een wettelijk beperkte, specifieke opdracht, op grond van de Grondwet en Waterschapswet. De taken van de waterschappen zijn in ons laaggelegen, waterrijke land zo belangrijk, dat zij bij een aparte overheid zijn neergelegd.
De waterschappen hebben drie bestuursorganen: het algemeen bestuur, het dagelijks bestuur en de voorzitter. Anders dan de gemeenten en provincies, die een duaal bestel kennen, hebben de waterschappen een monistische bestuursvorm: bij de waterschappen zijn de leden van het dagelijks bestuur ook lid van het algemeen bestuur. Alleen voor de voorzitter en in uitzonderlijke gevallen leden van het dagelijks bestuur die ‘van buiten het algemeen bestuur worden benoemd’, geldt dit niet. De voorzitter is wél lid van het dagelijks bestuur, maar niet van het algemeen bestuur.
Uitgelicht
Waterschapskaart van Nederland
-
Toelichting & bron
Bron: Unie van Waterschappen
- Vergroten
- Download bestand
Achtergrond
Uitgaven Staat van het Bestuur
Verdere informatie
Rekrutering
Benadering kandidaten
-
Toelichting & bron
Toelichting: Bij waterschapsverkiezingen hebben partijen vaker extern gerekruteerd, zoals via contacten in de samenleving of een algemene oproep aan inwoners. Bij de selectie geeft men aan vooral te hebben gelet op de bekendheid van kandidaten in de samenleving, waarbij men ook naar diversiteit op de lijst streefde wat betreft geslacht, leeftijd en culturele achtergrond. Wellicht hoopte men met deze criteria de zichtbaarheid van de waterschapsbesturen en de maatschappelijke binding te vergroten.
- Vergroten
- Download bestand
De financiën van de waterschappen
Baten
-
Toelichting & bron
Toelichting: Het grootste gedeelte van de kosten van de waterschappen wordt gedekt met de opbrengsten uit eigen belastingen. Met deze belastingen voorziet ieder waterschap zich in het eigen gebied van de middelen die daar nodig zijn voor een goede uitvoering van het waterbeheer. Anders dan de gemeenten en provincies zijn de waterschappen voor de bekostiging van hun taken nagenoeg niet afhankelijk van het Rijk. Waterschappen zijn dus niet afhankelijk van afwegingen die het Rijk moet maken tussen bijvoorbeeld geld voor waterveiligheid, voldoende en schoon zoetwater en geld voor andere overheidstaken zoals defensie, ‘blauw op straat’ of onderwijs. De financiële onafhankelijkheid zorgt ervoor dat er voldoende middelen bijeengebracht worden voor een adequate uitvoering van het waterbeheer.
Bron: Unie van Waterschappen
- Vergroten
- Download bestand
Kosten
-
Toelichting & bron
Toelichting: Van de totale netto-exploitatiekosten van de waterschappen maakten de kosten voor het exploiteren van installaties voor de zuivering van rioolwater het grootste aandeel uit (39%), gevolgd door die van het beheer van het oppervlaktewater (28%). Sinds 2011 neemt het aandeel in de kosten van de aanleg en het beheer van waterkeringen toe. In 2010 was dit nog 5% en in 2019 is het 13%. Dit komt vooral doordat de waterschappen in 2011 een deel van de financiering van de versterkingen van de belangrijkste waterkeringen voor hun rekening zijn gaan nemen. Tot 2011 werd dit alleen door het Rijk gefinancierd en inmiddels nemen de waterschappen en het Rijk ieder 50% voor hun rekening.
(Anders dan bij de cijfers over de baten gaat het hier om netto-bedragen, in dit geval netto-kosten. Vandaar dat het totaal in deze tabel afwijkt van het totaal van de opbrengsten in de vorige figuur.)
Bron: Unie van Waterschappen
- Vergroten
- Download bestand
Investeringen
-
Toelichting & bron
Toelichting: Aan de bestedingskant van de waterschappen zijn niet alleen de exploitatiekosten interessant, maar ook de investeringsuitgaven. In vergelijking met gemeenten en provincies investeren de waterschappen relatief veel om ervoor te zorgen dat hun waterkeringen, waterlopen, gemalen, zuiveringsinstallaties en andere waterwerken ook bij veranderende omstandigheden voor hun taak geschikt blijven. Hun investeringsagenda’s worden op dit moment vooral bepaald door het inspelen op veranderende weersomstandigheden, zeespiegelstijging, bodemdaling, verzilting en aangescherpte (Europese) milieunormen en door de noodzaak om slagen te maken met de energietransitie en het sluiten van kringlopen.
Uit de figuur blijkt dat de meeste euro’s worden geïnvesteerd in waterkeringen die ons land tegen het water beschermen. De investeringen in installaties voor de zuivering van rioolwater en in watersystemen zijn van vergelijkbare omvang.
Bron: Unie van Waterschappen
- Vergroten
- Download bestand
Financiële positie
-
Toelichting & bron
Toelichting: Het totaal van de balansen van de waterschappen van eind 2019 geeft inzicht in de financiële positie van de sector.
Bron: Unie van Waterschappen
- Vergroten
- Download bestand
Netto-schuldquote
-
Toelichting & bron
Toelichting: Inwoners en bedrijven betalen niet in één keer voor de investeringen via hun belastingen, maar gespreid gedurende de periode dat zij van die investeringen profiteren. De waterschappen financieren hun investeringen als het ware voor hun belastingplichtigen voor door leningen af te sluiten. De kosten die daarmee samenhangen zijn, samen met de andere kosten die nodig zijn voor beheer, onderhoud en bediening van de infrastructuur, onderdeel van de exploitatiekosten. Omdat waterschappen veel investeren, lenen ze ook relatief veel. Dat laat de netto-schuldquote zien. Dit kengetal drukt de verhouding uit tussen de omvang van het vreemd vermogen en de inkomsten, en geeft een beeld van de capaciteit die een organisatie heeft om vreemd vermogen te kunnen dragen. Voor waterschappen geeft de verhouding tussen de netto-schuld en de belastingopbrengsten dit goed weer, omdat deze opbrengsten verreweg de grootste inkomstenbron zijn. Kijkend naar de periode 2009-2019, blijkt dat de schuldquote van de waterschappen als geheel tot en met 2014 steeg en daarna daalt. In 2019 bedroeg de schuldquote 261%.
Bron: Unie van Waterschappen
- Vergroten
- Download bestand