Productiviteit
De macro-economische omstandigheden waaronder de overheid moet functioneren noodzaken tot creativiteit, om met minder middelen meer en beter te presteren. Ontwikkelingen als stijgende kosten van vergrijzing, oplopende zorgkosten en prognoses van lage economische groei dwingen de overheid tot creativiteit, om de productiviteit te verhogen en de schaarse middelen effectiever, doelmatiger en slimmer in te zetten.
Foto: Marcel Vogel
Om dat mogelijk te maken, is het noodzakelijk te investeren in kennis over de prestaties van de publieke sector. Daarom worden vanuit het ministerie van BZK initiatieven ondersteund om die kennis te ontwikkelen en zo bij te dragen aan het leerproces op weg naar een effectievere en doelmatigere publieke sector. In dat kader onderhoudt het ministerie relaties met diverse kennisinstituten, onder meer met het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) en het Centrum voor Innovaties en Publieke Sector Efficiëntie Studies (IPSE Studies). Daarnaast investeert de directie in instrumenten om individuele organisaties te ondersteunen bij de ontwikkeling van praktisch toepasbare kennis ter verbetering van de bedrijfsvoeringsprestaties.
Op het vlak van productiviteit worden drie niveaus van kennisontwikkeling onderscheiden:
- Kennis over prestaties op het niveau van individuele publieke instellingen;
- Kennis over prestaties op het niveau van publieke sectoren;
- Kennis over internationale prestatievergelijkingen tussen publieke sectoren.
Op deze pagina treft u de resultaten van onderzoek op alle drie deze niveau's.
Uitgelicht
Internationale vergelijking: kostenefficiency
-
Toelichting & bron
Bron: SCP (2015), Public sector achievement in 36 countries
- Vergroten
- Download bestand
Achtergrond
Rapporten en publicaties
IPSE Studies:
- De effecten van Baumol Verdoorn en Robinson in de publieke dienstverlening (mei 2020)
- Iteratively Weighted Least Squares as an Alternative Frontier Methodology (augustus 2018)
- Kosten van de lokale publieke gezondheidszorg in verband (maart 2018)
- Productiviteit van overheidsbeleid deel 4: de Nederlandse netwerksectoren 1980-2015 (december 2017)
- Quick scan naar de mogelijkheden van doelmatigheidsonderzoek naar verzelfstandigde publieke organisaties (december 2017)
- Wegen gewogen (november 2017)
- Congresbundel 10 jaar IPSE studies (juni 2017)
- Doelmatig huisvesten (maart 2017)
- Productiviteit van overheidsbeleid deel 3: de Nederlandse veiligheid en justitie 1980-2014 (maart 2017)
- Naar een verantwoorde schaal en geografische spreiding in de rechtspraak (juni 2016)
- Doelmatig aanbesteden (mei 2016)
- Productiviteit van overheidsbeleid deel 2: de Nederlandse zorg 1980-2013 (april 2016)
Sociaal en Cultureel Planbureau:
- Public sector achievement in 36 countries (2015)
- Countries compared on public performance (2012)
- Prestaties van de publieke sector (2004)
- Waar voor ons belastinggeld? (2012)
- Burgers over de kwaliteit van publieke diensten (2013)
Websites
Verdere informatie
Productiviteit sectoren
Rechterlijke macht
-
Toelichting & bron
Bron: IPSE Studies (2014) Productiviteitstrends rechterlijke macht
Toelichting: Index 1965 = 100
- Vergroten
- Download bestand
Drinkwatersector
-
Toelichting & bron
Bron: IPSE Studies (2012) Productiviteitstrends in de drinkwatersector
Toelichting: Index 1985 = 100
- Vergroten
- Download bestand
Politie
-
Toelichting & bron
Bron: IPSE Studies (2012) Productiviteitstrends bij de politie
Toelichting: Index 1955 = 100
- Vergroten
- Download bestand
Primair onderwijs
-
Toelichting & bron
Bron: IPSE Studies (2012) Productiviteitstrends in het primair onderwijs
Toelichting: Index 1970 = 100
- Vergroten
- Download bestand
Optimale schaal
-
Toelichting & bron
Bron: IPSE Studies (2011) Naar een optimale schaal van publieke voorzieningen
- Vergroten
- Download bestand
Doelmatigheid organisaties
Doelmatigheid burgerzaken gemeenten
-
Toelichting & bron
Bron: IPSE Studies (2011) Benchmarking Burgerzaken
Toelichting: In het kader van het onderzoeksprogramma naar productiviteit in de publieke sector is onderzoek gedaan naar kostendoelmatigheid van de afdeling Burgerzaken van gemeenten. Hieruit blijkt dat productiviteitsontwikkeling van burgerzaken sterk fluctueert en meebeweegt met het aantal afgenomen producten. De gemiddelde doelmatigheidsscore in 2008 is 86,2%. Wel bestaan er duidelijke verschillen in kostendoelmatigheid tussen gemeenten. Fusiegemeenten blijken een gemiddeld lagere doelmatigheidsscore voor de afdeling Burgerzaken te hebben. Dit geldt vooral voor recent heringedeelde gemeenten. Verder blijkt dat er voor het merendeel van de gemeenten schaalvoordelen zijn.
- Vergroten
- Download bestand
Kostenefficiency Regiokorpsen
-
Toelichting & bron
Bron: IPSE Studies (2014) Doelmatige dienders
- Vergroten
- Download bestand
Over dit thema
Prestaties publieke organisaties
Het ministerie van BZK onderhoudt een meerjarige subsidierelatie met IPSE Studies. In dat kader zijn reeds diverse studies verschenen over de productiviteit op het niveau van individuele organisaties. Langs econometrische weg wordt daarbij in kaart gebracht hoe groot de productiviteitsverschillen tussen organisaties zijn en welke verklarende variabelen daaraan ten grondslag liggen (bijvoorbeeld schaalgrootte, mate van innovatie, inzet van ICT, soorten managementstijlen en dergelijke). Ook wordt daarbij in kaart gebracht welke vormen van taakuitvoering vanuit het oogpunt van doelmatigheid te prefereren zijn boven andere. In de komende jaren zal IPSE meer van dergelijke studies in het publieke domein uitvoeren. Op deze pagina zijn enkele voorbeelden hiervan opgenomen. Een meer gedetailleerd overzicht treft u op de website van IPSE.
Naast het IPSE onderzoek heeft de directie samen met overheidsorganisaties Vensters voor Bedrijfsvoering ontwikkeld. Dit betreft een online tool, waarmee managers van overheidsorganisaties de bedrijfsvoeringsprestaties van hun organisaties kunnen spiegelen aan die van andere organisaties. Zo zijn zij in staat kansen voor verbeteringen te identificeren. Meer informatie hierover treft u in de Factsheet Vensters voor Bedrijfsvoering en op Youtube.
Sector analyses
Ook op sectoraal niveau heeft IPSE-Studies voor het ministerie van BZK studies uitgevoerd, waarbij in kaart gebracht wordt hoe de sectorale productiviteit zich in de loop der jaren ontwikkelt en welke elementen daarbij een rol spelen. IPSE-Studies zal daar ook de komende jaren mee doorgaan. In deze studies wordt ook nadrukkelijk aandacht besteed aan de institutionele context van de ontwikkelingen en de samenhang tussen de productiviteitsontwikkeling en bestuurlijk-beleidsmatige interventies. Daarmee wordt zichtbaar in welke mate bepaalde interventies mogelijk een positief dan wel negatief effect hebben op de productiviteitsontwikkeling. Dergelijke kennis biedt aanknopingspunten voor de optimalisering van de beleidsontwikkeling op het niveau van de actoren die beleidsmatig-bestuurlijke systeemverantwoordelijkheid dragen. Enkele voorbeelden van dergelijk onderzoeken treft u onder "Achtergrond".
Internationale vergelijking
Tot slot kan de Nederlandse publieke sector leren door haar prestaties te spiegelen aan die van de publieke sectoren in andere landen. Daartoe heeft het ministerie van BZK een plan ontwikkeld om op het niveau van publieke beleidssectoren te komen tot een prestatievergelijking met enkele tientallen andere landen en op basis daarvan het leervermogen ter verbetering van de publieke prestaties te ondersteunen. Het ministerie heeft daarbij het SCP als partner gekozen. Dit heeft geleid tot het gezaghebbende SCP-rapport Prestaties van de publieke sector, dat tijdens het EU-voorzitterschap van Nederland in 2004 gepresenteerd werd. Updates van dit rapport zijn verschenen in 2012 en 2015.