Politieke ambtsdragers
Het ministerie van BZK waarborgt de kernwaarden van de democratie. BZK staat voor een goed en slagvaardig openbaar bestuur en een overheid waar burgers op kunnen vertrouwen. Hiervoor is het van belang dat er genoeg goede bestuurders en volksvertegenwoordigers beschikbaar zijn. Het ministerie van BZK zorgt daarom voor benoemingen van de niet-gekozen bestuurders en voor een adequate regeling van de rechtspositie van bestuurders en volksvertegenwoordigers. Het ministerie geeft, samen met beroepsverenigingen, impulsen om de aantrekkelijkheid van deze functies over het voetlicht te brengen en te vergroten. Eén van de middelen is de ontwikkeling en ondersteuning van een professionaliseringsaanbod.
Politieke ambtsdragers zijn de mensen die Nederland, de provincies, waterschappen en gemeenten besturen. Denk aan ministers, burgemeesters, wethouders en gedeputeerden van provincies. Politieke ambtsdragers zijn geen ‘gewone’ werknemers of ambtenaren. Voor politieke ambtsdragers gelden aparte regels. Die regels gaan onder andere over de rechtspositie, onkostenvergoedingen, ziekte en arbeidsongeschiktheid, pensioen en ontslag. Deze pagina bevat algemene informatie over politieke ambtsdragers in Nederland. Voor feiten en cijfers over ambtsdragers bij gemeenten, provincies en waterschappen, klik op de links hieronder.
Kijk op Politiekeambtsdragers.nl voor informatie over opleidingen en trainingen en de bestuurslagen waarbinnen politieke ambtsdragers werken, zoals gemeente en waterschap.
Uitgelicht
- Het openbaar bestuur in functie: gemeenten
- Het openbaar bestuur in functie: provincies
- Regionale samenwerking
- Agressie
Het openbaar bestuur in functie: gemeenten
-
Toelichting & bron
Toelichting: Het profiel van de decentrale politieke ambtsdragers in Nederland is vrij eenzijdig. De meerderheid van hen is man, boven de vijftig jaar oud en hogeropgeleid.
- Lokale politiek blijkt een loopbaan (raadsleden wordenwethouder, wethouders worden burgemeester).
- Wethouders zijn pessimistisch over hun baankansen buitende politiek en de feitelijke ervaring van gewezen wethouders ondersteunt dit beeld.
- Ondanks de aandacht van de afgelopen jaren voor de werkdruk, besteden raadsleden nog steeds veel tijd aan het raadswerk. Met 19 uur zelfs meer dan bij een meting vier jaar geleden.
- Raadsleden zijn meer tevreden over het functioneren van de gemeenteraad dan wethouders en burgemeesters, maar ze zien ook ruimte voor verbetering. Raadsleden vinden bijvoorbeeld hun taken als controleren van het bestuur en initiatieven nemen voor nieuw beleid van groot belang, maar ze zijn minder tevreden over de daadwerkelijke invulling daarvan.
Bron: Staat van het Bestuur 2020
- Vergroten
- Download bestand
Het openbaar bestuur in functie: provincies
-
Toelichting & bron
Toelichting: Het merendeel van de Provinciale Statenleden die in maart 2019 gekozen zijn, is nieuw. Het kostte partijen minder moeite om kandidaten te vinden voor de Provinciale Staten dan voor de waterschapsbesturen.
Bron: Staat van het Bestuur 2020
- Vergroten
- Download bestand
Regionale samenwerking
-
Toelichting & bron
Toelichting:
- In 2020 zijn in Nederland 1.248 samenwerkingsverbanden geïnventariseerd. Dat is een stijging van 17% ten opzichte van 2017. Die stijging is grotendeels toe te schrijven aan samenwerkingsverbanden die niet als ‘verbonden partij’ of ‘gemeenschappelijke regeling’ gekenmerkt wordt.
- Alle decentrale overheden nemen vaker deel aan samenwerkingsverbanden dan in 2017. Er is ook een groei te zien in het aantal multi-level samenwerkingen (waarbij alle type overheden betrokken zijn). Ook het Rijk neemt vaker deel aan samenwerkingsverbanden dan in 2017.
- In het Nederlandse netwerk van samenwerkingsverbanden zien we over provinciegrenzen heen deelnemers die acteren als brug of verbinder. Dit zijn vooral de provincies en G40 gemeenten.
Bron: Staat van het Bestuur 2020
- Vergroten
- Download bestand
Agressie
-
Toelichting & bron
Toelichting: Agressie tegen decentrale vertegenwoordigers en bestuurders blijft een probleem. Dit vindt vooral verbaal (online) plaats en bederft het werkplezier van de politieke ambtsdragers. Vooral vrouwelijke politici, burgemeesters en politici in stedelijke gemeenten krijgen ermee te maken.
Bron: Staat van het Bestuur 2020
- Vergroten
- Download bestand
Achtergrond
Beleidsdocumenten
- Kamerbrief over versterking integriteit lokaal bestuur en aanpak aanhoudende bestuurlijke problemen bij gemeenten (19 maart 2018)
- Kamerbrief: Werken aan een duurzame ondersteuning van politieke ambtsdragers, raadsleden voorop (13 maart 2018)
- Handreiking integriteit van politieke ambtsdragers (7 april 2016)
Rapporten
- Basismonitor Politieke Ambtsdragers 2020 (Jansen, Denters en Van Zuydam, 2021)
- Diversiteit in de gemeenteraad (Fermin Onderzoek & Advies en Platform Sociale Binding, februari 2021)
- De selectieve uitval van raadsleden en wethouders beter begrijpen (Universiteit van Amsterdam, februari 2021)
- Wethouder in en tussen politiek en netwerk (Nederlandse School voor Openbaar Bestuur, december 2020)
- Basismonitor Politieke Ambtsdragers 2019 (Universiteit Twente , Tilburg University, december 2020)
- Overzicht politieke ambtsdragers meetdatum 1-10-2020 (Ministerie van BZK)
- Meervoudige kandidaturen? Een analyse van de kandidaatstelling voor de verkiezingen van de Provinciale Staten en waterschappen, 20 maart 2019 (Rijksuniversiteit Groningen, Universiteit Twente, oktober 2020)
- Monitor Integriteit en Veiligheid 2020 (I&O Research, juni 2020)
- Essaybundel: Op weg naar een betere m/v-balans in politiek en bestuur (Universiteit van Amsterdam, december 2019)
- Onderzoek gemeentegriffiers 2018 (Overheid in Nederland, maart 2019)
- Rekrutering en selectie van kandidaten voor de gemeenteraadsverkiezingen in 2018 (Universiteit Twente en Rijksuniversiteit Groningen, 2018)
Websites
Verdere informatie
Thema’s in het decentraal bestuur
Diversiteit
-
Toelichting & bron
Toelichting: In alle verschillende gremia van het decentraal bestuur blijft de diversiteit nog achter. De meerderheid van de vertegenwoordigers en bestuurders is man en heeft een gevorderde leeftijd. De gegevens die daarover beschikbaar zijn, geven verder de indicatie dat ook het aantal politici met een migratieachtergrond klein is. In het kader van 100 jaar vrouwenkiesrecht is onderzoek verricht naar succes- en faalfactoren voor het realiseren van een grotere diversiteit in politieke functies.* De onderzoekers laten zien dat er in elk van de onderstaande fasen van vertegenwoordiging die zij onderscheiden, barrières zijn die een evenwichtig samengesteld bestuur in de weg staan.
* Zie bron.
Bron: Universiteit van Amsterdam, Op weg naar een betere m/v-balans in politiek en bestuur, bundel met bijdragen van Mügge, Runderkamp en Kranendonk, 2019.
- Vergroten
- Download bestand
Behoud en doorstroom
-
Toelichting & bron
Toelichting: Aan de kant van behoud en doorstroom gaan de onderzoekers in op het gegeven dat vrouwen de politiek gemiddeld sneller verlaten dan mannen. Daarbij spelen informele regels, cultuur en het gebrek aan rolmodellen en gelijken een rol, maar ook vormen van intimidatie waaraan vrouwelijke politici soms bloot staan.
Bron: Universiteit van Amsterdam, Op weg naar een betere m/v-balans in politiek en bestuur, bundel met bijdragen van Mügge, Runderkamp en Kranendonk, 2019.
- Vergroten
- Download bestand
Agressie
-
Toelichting & bron
Toelichting: In opdracht van het WODC deed I&O Research in 2020 nader onderzoek naar bedreigingen van burgemeesters.* Het onderzoek richtte zich naast de omvang vooral op de achtergronden van bedreiging en intimidatie. Vormt de inzet van specifieke bevoegdheden op het terrein van openbare orde en veiligheid door burgemeesters hier een trigger voor? Uit het onderzoek komt geen eenduidig beeld. Bedreiging en intimidatie van burgemeesters blijkt een divers en complex probleem. Het aandeel burgemeesters dat ermee te maken krijgt, fluctueert de afgelopen tien jaar rond de 30%, met uitschieters naar boven (33% in 2016) en beneden (21% in 2018). De onderzoekers concluderen dat er in deze periode geen sprake is van een structurele toename van het fenomeen.
*I&O Research, Bedreigingen en intimidaties van burgemeesters in relatie tot de bestuurlijke aanpak, Enschede, 2020.
Bron: I&O Research
- Vergroten
- Download bestand