Open overheid en openbaar bestuur
Nederland heeft zich aangesloten bij het Open Government Partnership (OGP), het wereldwijde initiatief om overheden beter te laten functioneren door openheid. Dat betekent meer transparantie over overheidsactiviteiten door het actief beschikbaar stellen van informatie, samen met partners maatschappelijke problemen oplossen door open te staan voor initiatieven uit de samenleving, verantwoording afleggen en innovatieve technologieën inzetten. De overheid staat open voor iedereen en werkt plaats- en tijdonafhankelijk.
Foto: Najib Nafid
Uitgelicht
Wat zijn open data?
-
Toelichting & bron
Bron: Algemene Rekenkamer, Trendrapport open data, 2014
Toelichting: De rijksoverheid beschikt over een schat aan data. Veel van deze data zijn relevant voor burgers, bedrijven en medeoverheden. In toenemende mate biedt de rijksoverheid haar eigen data over bijvoorbeeld onderwijs, resultaten van inspecties en de besteding van belastinggelden op een ‘open’ manier aan.
1. Open Government Partnership (OGP)
Om die open overheid voor elkaar te krijgen, heeft Nederland zich aangesloten bij het internationale Open Government Partnership (OGP). Er zijn nu ca 75 landen bij het OGP aangesloten.
2. Ondersteuning beleid en regelgeving open overheid
Het Leer- en Expertisepunt Open Overheid (LEOO) ondersteunt overheden bij de uitvoering uitvoeren van open overheidsbeleid en -regelgeving. Dit doet het LEOO in opdracht van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK). LEOO biedt op 3 manieren ondersteuning:
- als kennismakelaar;
- als ondersteuner voor mede-overheden;
- als platform om de zichtbaarheid en het belang van open overheid te vergroten.
Het LEOO ondersteunt ook de actiehouders van het Actieplan. Op de website Open-overheid.nl is meer informatie te vinden.
3. Wet- en regelgeving open overheid
In de volgende wetten staat regelgeving ter ondersteuning van een open overheid:
- De Wet openbaarheid van bestuur (Wob) regelt de toegang tot overheidsinformatie.
- De Wet hergebruik overheidsinformatie (Who) is bedoeld om de toegankelijkheid en het hergebruik van gegevens die door organisaties met een publieke taak worden beheerd te bevorderen.
4. Voordelen hergebruik van open data
Dankzij open data is het eenvoudiger om diensten te ontwikkelen met nieuwe mogelijkheden. Voordelen van hergebruik van open data van de overheid:
- Transparantie in het overheidshandelen en accountability (bijvoorbeeld door begrotingen of inkoopgegevens als open data beschikbaar te stellen);
- Economische en maatschappelijke innovatie (Ontwikkeling van apps en informatiediensten);
- Effectievere en efficientere overheid (actief benutten data om de eigen bedrijfsvoerings- en dienstverleningsprocessen te verbeteren. Kosten omlaag, prestaties omhoog).
5. Open source
Naast open data bestaat er ook open source. Open source betekent dat de broncode van bijvoorbeeld een website, programma of app, vrij beschikbaar is. Iedereen kan de broncode lezen, aanpassen en verspreiden.
Net als open standaarden is opensourcesoftware belangrijk voor meer openheid in ICT-systemen. De Rijksoverheid stimuleert overheidsorganisaties om opensourcesoftware te gebruiken. Maar stelt dat niet als norm.
- Vergroten
- Download bestand
Waarom open?
-
Toelichting & bron
Bron: Leer- en Expertisepunt Open Overheid
Toelichting: Een overheid die Open Contact aangaat is nabij, laagdrempelig, bereikbaar en betrouwbaar. Publieke professionals kunnen zo beter inspelen op de behoeftes van mensen. Door openlijk te werken, maken we de overheid toegankelijker en kunnen we gebruik maken van de ideeën en vragen die uit de samenleving komen. Bijvoorbeeld door op sociale media te laten zien wat we doen. Open Contact met de overheid is belangrijk, voor iedereen. In de vorm van direct één-op-één contact, maar ook digitaal. Open, flexibel. In de wijk, op het gemeentehuis en via digitale wegen. In begrijpelijke taal. Formele klachten, bezwaarschriften en andere brieven vergen vaak lange, formele en juridisch doorwrochte procedures. Die kosten alle betrokkenen veel tijd, geld en energie.
- Vergroten
- Download bestand
Actieplan Open Overheid 2018-2020
-
Toelichting & bron
Bron: Leer- en Expertisepunt Open Overheid
Toelichting: Met het Actieplan Open Overheid 2018-2020 zet Nederland zich in voor Open Overheid. In dit Actieplan staan de ambities van het kabinet en andere actiehouders beschreven. Het moet ertoe bijdragen dat overheidsorganisaties, maatschappelijke organisaties en burgers samen verder werken aan het verbeteren van een Open Overheid en daarmee aan een effectievere overheid, die burgers en maatschappelijke organisaties in een goede informatiepositie zet om gezamenlijk maatschappelijke vraagstukken aan te pakken.
- Vergroten
- Download bestand
Achtergrond
Beleidsdocumenten
- Kamerbrief over voortgang openbaarmaking van onderzoeksrapporten (21 november 2016)
- Aanbeidingsbrief rapport Steen voor steen de rivier over (20 juni 2016)
- Aanbiedingsbrief bij Actieplan open overheid 2016-2017 (15 december 2015)
- Kamerbrief over nationale open data agenda (30 november 2015)
- Kamerbrief actieve beschikbaarstelling overheidsinformatie (12 oktober 2015)
- Kamerbrief resultaten inventarisatie open data (10 juli 2015)
Rapporten en publicaties
- Actieplan Open Overheid 2018-2020 (BZK, 2018)
- Open Government Partnership - Rapport tussentijdse zelfevaluatie 2017 (BZK, 2017)
- Quick scan impact Woo, deel 2 (ABDTOPConsult, 2017)
- Quick scan impact Woo, deel 1 (ABDTOPConsult, 2016)
- Steen voor steen de rivier over (AEF, 2016)
Websites
Verdere informatie
Over dit thema
Net als alle andere deelnemers aan het Open Government Partnership (OGP) heeft Nederland een Visieplan en een Actieplan opgesteld.
De drie pijlers van de Nederlandse invulling van Open Overheid zijn:
- De transparante overheid. De overheid laat zien wat ze wel en niet doet en hoe ze werkt. Het gaat hier dan om zowel algemene informatie als informatie specifiek voor de situatie van burgers. Daardoor is de burger in staat om snel en gemakkelijk zijn weg te vinden binnen het overheidsapparaat.
- De faciliterende overheid. Burgers en bedrijven worden actief uitgenodigd en gefaciliteerd om samen met of los van de overheid te werken aan oplossingen voor maatschappelijke vraagstukken en aan de ontwikkeling van innovatieve toepassingen. Hierbij participeert de burger niet langer alleen bij trajecten van de overheid, maar staat de overheid juist open voor plannen van de burger en ondersteunt ze deze waar mogelijk. De Open Overheid faciliteert, geeft soms haar regierol uit handen en staat open voor de oplossingen. Hiermee vindt er op het gebied van eigenaarschap een verschuiving plaats richting de burger (doe-democratie).
- Toegankelijke overheid. Open communicatie, dus ook over waar dingen niet goed of anders lopen, is de kern van een toegankelijke overheid. De toegankelijke overheid spant zich in voor vindbare, begrijpelijke, open en eerlijke communicatie en is duidelijk over wat burgers wel en niet kunnen verwachten, zodat zij weten waar ze aan toe zijn als ze zaken doen met de overheid. De overheid is laagdrempelig en proactief in het verschaffen van informatie over dienstverlening en over veranderingen in de leefomgeving die burgers direct raken. Bovendien laat de overheid aan burgers zien welke gegevens worden gebruikt in welke processen en geeft hun de gelegenheid deze gegevens te corrigeren wanneer nodig. De overheid nodigt uit en zoekt ook via nieuwe manieren en sociale media contact met burgers. Ze werkt op deze manier aan modernisering van de dienstverlening die, ondersteund door digitale mogelijkheden, steeds vaker plaats- en tijdonafhankelijk wordt.