Klokkenluiden
Overheidswerknemers die een misstand in hun werkomgeving waarnemen of vermoeden, moeten dit zonder nadelige consequenties kunnen melden. Eén van de verplichtingen van overheidswerkgevers is dat zij moeten zorgen voor een procedure voor het melden van een vermoeden van een misstand. De overheidswerkgever moet er ook voor zorgen dat de ambtenaar die te goeder trouw zijn vermoedens volgens die procedure meldt, geen nadelige gevolgen van dat melden ondervindt. Daarbij geldt als uitgangspunt dat vermoedens van misstanden eerst intern, binnen de eigen organisatie, aan de orde worden gesteld.
Foto: Aafke Holwerda
Werknemers in de publieke en de private sector die een werkgerelateerde misstand willen melden, kunnen terecht bij het Huis voor klokkenluiders. Het Huis adviseert, ondersteunt en doet indien nodig onderzoek. Ook geeft het Huis voorlichting over klokkenluiden en integriteit aan werknemers en werkgevers.
Uitgelicht
Klokkenluidersregelingen openbaar bestuur
-
Toelichting & bron
Bron: Monitor Integriteit en Veiligheid Openbaar Bestuur 2016
Toelichting: Uit de Monitor Integriteit en Veiligheid en Openbaar Bestuur blijkt dat vrijwel alle organisaties een procedure hebben voor het melden van vermoedens van integriteitsschendingen (klokkenluidersregeling). Twee procent geeft aan niet over een dergelijke procedure te beschikken. In de meeste gevallen bestaat de meldprocedure uit meerdere elementen: met name het volgen van een interne procedure (86 procent), de mogelijkheid om de vermoedens anoniem te melden (79 procent) en gebruik kunnen maken van een externe commissie (73 procent) worden genoemd. Alle elementen komen meer voor dan in 2012.
- Vergroten
- Download bestand
Achtergrond
Beleidsdocumenten
- Jaarverslag 2019 Huis voor de klokkenluiders (25 mei 2020)
- Jaarverslag 2018 Huis voor de klokkenluiders (14 maart 2019)
Rapporten
- Het Huis voor Klokkenluiders in internationaal perspectief (USBO en University of Greenwich, 2018)
- Monitor integriteit en veiligheid openbaar bestuur 2016 (I&O Research, 2016)
- Veilig misstanden melden op het werk (Berenschot, 2014)
- Een luisterend oor (Vrije Universiteit, 2013)
Kamerstukken
- Dossier 33258 (initiatiefwetsvoorstel Huis voor klokkenluiders), waaronder:
- Brief 28 oktober 2020 aan Tweede en Eerste Kamer met aanvullend evaluatierapport Wet Huis voor klokkenluiders (nr. 50 en nr. U)
- Brief 15 juli 2020 aan Tweede Kamer (nr.48)
- Bijlage bij brief 15 juli: Evaluatierapport Wet Huis voor klokkenluiders (blg-944462)
- Aanbieding en reactie regering op advies dhr. Van Zutphen over het Huis voor klokkenluiders (nr. 4)
- Advies dhr. Van Zutphen over het Huis voor klokkenluiders (bijlage bij nr. 43)
- Dossier Novelle 34105 (Novelle initiatiefwetsvoorstel Huis voor Klokkenluiders)
Websites
Over dit thema
Gevolgen inwerkingtreding Wnra voor Klokkenluidersregelingen
Per 1 januari 2020 is de Wet normalisering rechtspositie ambtenaren (Wnra) in werking getreden. Met de Wnra zijn de regels van het private arbeidsrecht gaan gelden in veel overheidssectoren. De publiekrechtelijke rechtspositieregelingen (zoals ARAR en CAR-UWO) zijn vervangen door collectieve arbeidsovereenkomsten (cao’s). De klokkenluidersregelingen van deze overheidssectoren zijn veelal omgezet in cao-bepalingen. Bij de sectoren Politie en Defensie zijn de publiekrechtelijke klokkenluidersregelingen gebleven, omdat deze sectoren zijn uitgezonderd van de Wnra. Hieronder een overzicht van de sectorspecifieke regels over het melden van misstanden.
- De cao Rijk, hoofdstuk 13 (Regels en voorzieningen bij melden vermoeden misstand) en bijlage 12 (Procedure na ontvangst melding vermoeden misstand), zie Uitvoering Arbeidsvoorwaardenwetgeving en cao Rijk.
- De cao Provinciale sector, bijlage 2: Regeling melden vermoedens van een misstand, zie Uitvoering Arbeidsvoorwaardenwetgeving en cao Provincies 2019-2020.
- De cao Gemeenten en regeling melden vermoeden misstand, zie Uitvoering Arbeidsvoorwaardenwetgeving, cao Gemeenten en Voorbeeld regeling melden vermoeden misstand.
- De cao Werken voor waterschappen, zie Uitvoering Arbeidsvoorwaardenwetgeving en cao Werken voor waterschappen.
- De klokkenluidersregeling van de sector Defensie, zie Aanpassingsbesluit Wnra. Voor militaire ambtenaren: artikel 3.1, onderdeel A, Algemeen militair ambtenarenreglement, Hoofdstuk 11c (Het melden van een misstand); Voor burgerlijke ambtenaren van het Ministerie van Defensie: artikel 3.9, onderdeel B, Burgerlijk ambtenarenreglement defensie, Hoofdstuk 7c (Het melden van een misstand), zie bekendmaking in het Staatsblad (pdf).
- De klokkenluidersregeling van de sector Politie, zie Aanpassingsbesluit Wnra. Voor ambtenaren van politie: artikel 5.3 onderdeel F, Besluit algemene rechtspositie politie (hoofdstuk VII.a Integriteit, paragraaf 2.2, Procedure voor het melden van een misstand); Voor politievrijwilligers: artikel 5.16, onderdeel C, Besluit rechtspositie vrijwillige politie, zie bekendmaking in het Staatsblad (pdf).
Internationaal
Op 26 november 2019 is er een Europese richtlijn gepubliceerd met nieuwe regels over klokkenluiden. De regels ter bescherming van klokkenluiders in deze EU-richtlijn sluiten grotendeels aan op de regelgeving die in Nederland geldt voor de bescherming van melders van misstanden. De Nederlandse regelgeving moet enigszins worden aangescherpt in verband met de verdergaande procedurele vereisten die de EU-richtlijn stelt voor de interne en externe meldingskanalen. Ook vereist de EU-richtlijn een regeling van de omkering van de bewijslast. Uiterlijk op 17 december 2021 moeten alle lidstaten die nieuwe regels omzetten in hun nationale wetgeving.
Het wetsvoorstel ter implementatie van de EU-richtlijn is van 31 juli tot en met 10 september 2020 in internetconsultatie geweest. Na verwerking van de consultatiereacties wordt het wetsvoorstel via de ministerraad voor advies aan de Raad van State voorgelegd.
Europese richtlijn bescherming klokkenluiders
Richtlijn (EU) 2019/1937 van het Europese Parlement en de Raad van 23 oktober 2019 inzake de bescherming van personen die inbreuken op het Unierecht melden (PbEU 2019, L305).