NKO essay verkiezingen 2023 'Van Onderstroom naar Doorbraak: Onvrede en migratie'

In 2023 vertaalde de politieke ontevredenheid die ook in 2021 al aanwezig was, zich in grote politieke verschuivingen. De ‘coronaverkiezingen’ in 2021, na de val van het kabinet over de toeslagenaffaire, werden gekenmerkt door relatief weinig verschuivingen (14% zetelwisseling); in 2023 was dit geheel anders. Met de opeenstapeling van problemen, zoals op de woningmarkt, rond natuur en milieu en in de opvang van asielzoekers, zijn de verkiezingen van 2023 te kenmerken als de verkiezingen waarin de onvrede electoraal tot uiting kwam. Nog niet eerder sinds 1945 was het percentage zetelwisseling in de Tweede Kamer zo hoog als in deze verkiezingen: 36% van de zetels wisselde van partij.

In dit essay behandelen de onderzoekers van het Nationaal Kiezersonderzoek (NKO), vanuit het perspectief van kiezers, de volgende fasen rond de verkiezingen van 2023: de val van het kabinet, de verkiezingscampagne en de verkiezingen zelf. En zij beschrijven wat de wensen waren net na de verkiezingen, inzake een nieuwe regering op basis van de verkiezingsuitslag zowel qua vorm als inhoud.