Omgaan met het onbekende

Nederlandse School voor Openbaar Bestuur

Auteur(s): M. van der Steen, J.R. de Hoog, A.R. Wendt en M.J.W. van Twist

De transitie van de drie decentralisaties in het sociale domein (AWBZ naar WMO, Participatiewet en Jeugdzorg) wordt voorbereid en de komende twee jaar zullen zij hun definitieve en operationele beslag krijgen. De decentralisaties zijn grote opgaven, met verschillende regelingen die bij elkaar komen, maar als pakket vormen ze helemaal een ongekende opgave voor gemeenten. De verantwoordelijkheid voor het formuleren en uitvoeren van het beleid in het sociale domein verschuift van het Rijk naar de gemeenten. In dit essay kijken de auteurs naar de dilemma’s die deze operatie met zich mee brengt. Ze analyseren de decentralisatie-opgave vanuit een onderzoeksperspectief van systeemdynamiek en betogen hoe, waar en waarom het complexe web aan interacties in het nieuw te ontwikkelen systeem tot onvoorspelbare gevolgen zal leiden. Vervolgens schetsen ze de handelingsstrategieën die passen bij de onverwachte gevolgen van een operatie als de nu ingezette decentralisaties. Hierbij nemen ze de complexiteit van het systeem en de opgave niet als op te lossen kwestie maar als uitgangspunt. De decentralisaties zijn een operatie die niet mag mislukken, maar die niet zonder meer kan slagen. Gedegen voorbereiding is volgens hen geen kwestie van het in kaart brengen en het temmen van het onbekende, maar een kwestie van het accepteren dat complexiteit en het onbekende inherent zijn aan het dynamische systeem – en vervolgens de voorbereiding inrichten op een manier die daar het best bij past. Veerkracht en het optimaliseren van het leervermogen is dan, naast het temperen van de verwachtingen, de belangrijkste kwaliteit.